Vulnerable...

Có một từ rất hay trong tiếng Anh, mà đã nhiều năm nay, dù cố gắng đến mấy mình cũng không tìm nổi một từ tiếng Việt tương đương ưng ý để dịch.
Vulnerable (adjective): able to be easily physically, emotionally, or mentally hurt, influenced or attacked
http://www.youtube.com/watch?v=OmL81vgDj94

Vậy là, vulnerable có thể là dễ bị tổn thương, dễ gặp nguy hiểm, dễ bị xúc động… nhưng cái dễ ở đây không phải là sự dễ dãi, mà ẩn chứa một sự yếu ớt từ bên trong, về mặt cảm xúc, tâm lý hay thể xác của cá thể bị tác động.
Phức tạp quá.

Thế nên, đã từ nhiều năm nay, vulnerable đối với mình chỉ đơn giản là dễ vỡ.
Nhưng lại hoàn toàn không giống với cái dễ vỡ của fragile. Fragile là sự yếu đuối lộ liễu, hiển hiện, và vì thế, cái sự vỡ của fragile là vỡ oà, vỡ ồn ào, vỡ ầm ĩ, vỡ vụn. Còn cái yếu đuối của vulnerable là cái yếu đuối được ẩn giấu, khoả lấp, thế nên cái vỡ của vulnerable là vỡ nứt, vỡ rất khẽ, vỡ thấm thía.
Dài dòng nhỉ.

***

Đi Tây là một công cuộc mở mắt hoành tráng. Xưa nay ở nhà, hưởng thụ văn minh phương Tây chẳng phải là ít, thế mà sang đây nhìn thấy cái gì cũng mắt chữ O mồm chữ A. Được tận mắt nhìn thấy những công trình kiến trúc tinh xảo vĩ đại: O-A, được đi cái bus hai tầng: O-A, được vào chơi khu phố Soho toàn những nhà hàng bậc nhất và cũng là nơi những văn hoá phẩm đồi truỵ cũng như tình dục được bày bán công khai: O-A, được đi chơi những club hoành tráng thuộc loại nhất Châu Âu: O-A bằng chết. Tóm lại thì những cái lấp lánh của xã hội phương Tây thật là… O-A.
Con người phương Tây, loại trừ những thể loại nhập cư nghèo nàn lạc hậu như mình ra thì cũng lấp lánh lắm. Quần áo lấp lánh, xe cộ lấp lánh, vẻ mặt lấp lánh.
Hoa hết cả mắt.
Xã hội phương Tây lấp lánh, thật là đẹp đẽ.

***

Thế nhưng, đến ngày hôm nay, nếu hỏi mình miêu tả về cái xã hội phương Tây mình đang được thưởng thức, thì cái tính từ đầu tiên mình chọn sẽ lại là vulnerable.
Xã hội dễ vỡ.

***

society (noun) [C or U]: A large group of people who live together in an organized way, making decisions about how to do things and sharing the work that needs to be done. All the people in a country, or in several similar countries, can be referred to as a society.
Nếu theo như định nghĩa trên, thì con người chính là nhân tố trung tâm quyết định tính chất xã hội.
Xã hội phương Tây là một xã hội dễ vỡ, vì những con người phương Tây là những con người dễ vỡ.
Tuy nhiên, và tất nhiên, xã hội và con người là hai nhân tố tương tác.

***

Cuộc sống công nghiệp hiện đại làm thay đổi những giá trị và định nghĩa xưa cũ về vật chất và tinh thần. Giờ đây, thay vì một vài giá trị và định nghĩa nhất định, con người, với những bộ óc vốn phức tạp của mình, sáng tạo ra tá những giá trị và định nghĩa bổ trợ để nắm bắt cuộc sống mới của mình.
Ví dụ: Thời buổi bây giờ, về mặt vật chất thì không chỉ có người giàu, người nghèo, người trung lưu, mà còn có thêm người đua đòi, người đang phất, người sành điệu… Về mặt giới tính thì không chỉ có đàn ông, đàn bà, mà còn có gay, lesbian (và không kể xiết cái đống bi-sexual, transsexual, metro-sexual…) Về mặt quan hệ đôi lứa, không chỉ có tình bạn và tình yêu, mà còn có friends with benefit, one-nite stand, yêu thử, sống thử…
Cuộc sống ngày càng phức tạp.
Và những con người hiện đại quay cuồng trong cái cuộc sống phức tạp đó để tìm kiếm những định nghĩa cho mình, định nghĩa chính mình, về giá trị vật chất, về giới tính, trong những mối quan hệ…
Xã hội công nghiệp khiến cuộc chiến cơm áo ngày càng khốc liệt. Con người dành phần lớn thời gian cuộc đời vào học hành và lao động để định nghĩa hình ảnh vật chất của mình. Và đương nhiên, theo đúng bản năng tự nhiên, con người khao khát một định nghĩa có giá trị. Cuộc chiến càng khốc liệt, tham vọng của con người càng lớn lao. Cảm xúc, vì thế, không có thời gian để được chăm chút, nên cứ thản nhiên vỡ mỗi lần con người vấp ngã, thua cuộc. Chưa hết, mải miết theo đuổi cuộc chiến vật chất vô tận luôn vận động với tốc độ chóng mặt, con người bỗng, một cách vô thức, buông mình vào tầm ngắm của những tấn công tự nhiên vô hình. Và vì thế dễ vỡ về mặt thể xác.
Giống như mới cách đây hai tuần, một trong những cô em gái yêu mến của mình đã vỡ toang khi phải đi bệnh viện cấp cứu vì bệnh đau dạ dày, hậu quả của 22 năm học "mửa mật" để trở thành một sinh viên ưu tú với bốn thứ tiếng ngoại ngữ và một tương lai dự trù là một công chức ngân hàng đầu tư, một vị trí hứa hẹn mang lại cuộc sống rực rỡ cho cô bé với mức lương có thể lên tới hàng trăm ngàn bảng một năm. Bây giờ trót vỡ rồi, em đành ngậm ngùi tạm gác lại dự án tương lai, chấp nhận một tốc độ chuyển động chậm hơn, ở một tầm thấp hơn. Nhưng sự thật này có lẽ còn làm em vỡ thảm hơn cả những cơn đau dạ dày, khi những hoài bão của em không được thoả mãn.
Thiếu thốn thời gian để chăm sóc tinh thần, con người vô tình chấp nhận đốt mình trong những cơn vui ngắn ngủi. Những cuộc chơi thâu đêm, những trò giải trí vô bổ, và những mối quan hệ chớp nhoáng. Cuộc sống hiện đại đang khủng hoảng thiếu những mối tình kinh điển, và cổ điển. Tặc lưỡi, mấy giờ rồi mà kinh điển với chả cổ điển. Cô đơn thì đi chơi, buông mình thể hiện, gặp được ai bắt sóng thì nhấp nhô, thích nhau thì tiếp tục quan hệ. Để rồi đôi khi lại tự rạn nứt vì những khao khát một sự ổn định. Nhưng rồi vẫn cứ phải thản nhiên chấp nhận, vì chẳng có thời gian và công sức đâu mà đầu tư tìm kiếm một sự ổn định. Và thế là cứ thỉnh thoảng lại vỡ.
Ai không chấp nhận cuộc sống đó thì, đương nhiên, tối tối trở về lại âm thầm vỡ một mình vì những khao khát và vì mất định hướng. Ví dụ thì đầy. Như chỉ riêng hôm nay thôi, đã được nghe và đọc tâm sự của những hai cô em gái, cùng đang gồng mình lên chịu đựng những rạn nứt thảm thương vì những khao khát bản năng mà không tìm được lối thoát.
Những con người dễ vỡ. Làm nên xã hội dễ vỡ.

***

Mình cũng vỡ như ai. Đạt được cái mang tiếng sành điệu, không chạy theo trào lưu thì sành điệu làm sao được. Nên cũng phải vỡ.
Hồi mới sang London, ngày nào cũng vỡ.
Đến trường, một lời nhận xét thiếu tích cực của giáo viên - vỡ, thấy có đứa học cùng có ý tưởng hay hơn mình - vỡ, có đứa được giáo viên khen - vỡ à thấy mình dốt nát hơn người, vỡ khẩn cấp.
Ra đường, thấy những đứa đẹp trai xinh gái (nhiều quá trời) - vỡ, thấy có đứa ăn mặc đẹp hơn mình (không đếm xuể) - vỡ, thấy có đứa cũng châu Á mà nói tiếng Anh hay hơn mình (không kể xiết) - vỡ à thấy mình vừa xấu xí, bẩn thỉu, kém cỏi hơn người ta, vỡ tùm lum.
Về nhà, nhớ nhà ở Việt Nam - vỡ, nhớ mẹ - vỡ, nhớ bạn bè - vỡ, nhớ những người cần nhớ - vỡ, đến nhớ La Place cũng vỡ à cô đơn, vỡ toé loe.
Đêm nào về cũng lụi cụi ngồi dán tâm hồn. Dán đến nỗi băng keo dính thành từng lớp, dầy cùng cục, đặc quánh. Dán một thôi một hồi thì thấy hình như tâm hồn bọc băng keo cũng có phần trây lì hơn, ngày càng ít nứt.
Rồi tự nhiên không vỡ nữa. Đập kiểu gì cũng không vỡ nữa. Trơ ra như đá. Dốt, mặc. Xấu, mặc. Nghèo, mặc. Cô đơn, chả mặc kệ thì biết làm gì, có ai thiết tha.
Ứ thèm vỡ nữa. Không sành điệu thì thôi. Mặc. Mệt rồi.

***

Đêm qua trời mưa, mưa hơi nặng hạt. Đoạn đường đi bộ từ ga tàu điện ngầm về nhà cũng không dài lắm, chừng năm phút. Nhưng tối, trời mưa, và lạnh. Đi một mình, bước nhanh, hơi run. Tự nhiên nghe thấy có tiếng crack! khe khẽ. Tìm quanh quất một hồi mới nhận ra, hình như bên trong mình vừa mới có cái gì khẽ nứt.
Hoảng hốt, tưởng mình sẽ không vỡ nữa cơ mà.
Vội vàng về nhà, khoả lấp vết nứt trong những bận rộn dọn dẹp.
Dầm mình trong nước nóng của vòi sen, bàng hoàng. Từ trong vết nứt hình như đang lan toả ra một luồng hơi gì như ấm nóng, như… sức sống.
Mới nhận ra chân lý. Mình còn vỡ, tức là mình còn sống. Có vỡ, mới sống. Đã sống, là phải vỡ.
Sung sướng, bóc toang những băng keo, cởi lòng mình vỡ vụn. Những dồn nén của mấy tháng vừa rồi, tháo tung, vỡ tang hoang.
Há mồm thở gấp. Mình vẫn còn sống. Sống thế này mới là sống.

Posted in: